صادرات پسته و کارهایی که میبایست برای صادرات انجام دهیم
پسته‌ی ایران از دیرباز مشتریان زیادی در سراسر دنیا داشته و در حال حاضر هم طرفداران زیادی در کشورهای مختلف دارد، صادرات پسته ایران یکی از مهم‌ترین و ارز آورترین محصولات خشکبار ایران است.
محبوبیت پسته ایران در میان کشورهای عربی و حتی اروپایی زبان زد عام و خاص است و امروزه صادرات پسته ایران سهم قابل توجهی از ارز آوری را برای کشور ما به ارمغان آورده است؛
اما کشورهایی دیگری مانند آمریکا و ترکیه توانسته‌اند سهم قابل توجهی از تولید و صادرات پسته را در جهان به دست آورند.
در چندین سال گذشته کشورهای آمریکا و ترکیه پیشرفت بسیار قابل توجهی در تولید و صادرات پسته داشته‌اند. کشور آمریکا توانسته در یک دهه گذشته سطح کشت پسته‌ی خود را به طرز قابل توجهی گسترش دهد، همین امر باعث شده که میزان تولید پسته آمریکا با رشد قابل توجهی روبرو شود و با تحریم‌های به وجود آمده برای کشور ما، مشکلاتی در زمینه صادرات پسته به سایر کشورها به وجود آید.
البته میبایست به این نکته هم توجه داشت که حجم قابل توجهی از تولید پسته در آمریکا صرف مصارف داخلی می‌شود و ایران همچنان جایگاه برتر در صادرات را داشته و می‌تواند داشته باشد، از دیگر رقبای جدی ایران در صادرات پسته کشور ترکیه است که البته با توجه به حجم کشت و تولید، این کشور رقیب جدی همانند آمریکا به حساب نمی‌آید.
با وجود تحریم ها و رقبایی همچون آمریکا و ترکیه، ایران سالیانه حدود 1.2 میلیارد دلار پسته به کشورهای دنیا صادر می‌کند، در ادامه شرایط صادرات، محبوب‌ترین پسته‌های صادراتی و سایر موارد مربوط به صادرات پسته را ذکر خواهیم کرد.
انواع پسته
قبل از آشنایی با انواع پسته بند نیست به معرفی درخت پسته و چگونگی رشد آن بپردازیم.
گفته می‌شود سرچشمه درخت پسته مناطق آسیای میانه و خاورمیانه است، پسته واژه فارسی است که از طریق زبان لاتین (pistachio) وارد زبان‌های اروپایی شده است.
درخت پسته بعد از حدود 7 الی 9 سال از کاشت نهال محصول می‌دهد، پس اگر به فکر سودآوری در این حوزه هستید میبایست صبور باشید.
پسته بادامی
پسته بادامی یا پسته سفید در شهرهای کرمان، یزد و خراسان تولید می‌شود. تولید این نوع پسته بیشتر در شهر خراسان است و دلیل نام‌گذاری آن شکل بادامی شکل و کشیده‌ی آن است. پسته بادامی ظاهری سفید، پوسته‌ی کدر و کشیده دارد.
سایز این نوع پسته از 26 شروع شده و تا 38 هم در بازار موجود است.
این نوع ژن زود گل است و در اوایل مرداد ماه امکان برداشت آن وجود دارد.
بیشترین مشتریان این نوع پسته کشورهای روسیه، افغانستان و چین است.
پسته کله قوچی
به دلیل مغز درشت و فندقی شکل و ثمردهی بالای آن، این نوع پسته یکی از پرطرفدارترین پسته‌های صادراتی ایران در کشورهای اروپایی به حساب می‌آید. نام تجاری این پسته جامبو (Jumbo) است.
پسته کله قوچی صادراتی از سایزهای 20 تا 28 قابل دسترس است و به دلیل حجم کشت بالا، زود گل ده و خندان بودنش، یکی ازمناسب‌ترین پسته‌ها برای صادرات به حساب می‌آید.
پسته کله قوچی زیر مجموعه پسته فندقی به حساب می‌آید؛ اما به خاطر انس پایین‌تر و درشت‌تر بودنش محبوبیت بالایی در صادرات به کشورهای اروپایی دارد.
پسته کله قوچی در کشورهای اروپایی همچون آلمان طرفداران بیشتری دارد و این پسته برای صادرات به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، هند و کانادا مناسب نمی‌باشد.
پسته فندقی یا اوحدی
به جرأت می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین پسته‌های صادراتی پسته اوحدی یا فندقی است، این پسته در اکثر مناطق کشور قابل کشت و تولید است.
میزان محبوبیت این پسته به گونه‌ای است که حدود 60 تا 70 درصد از باغات رفسنجان را این نوع پسته تشکیل می‌دهد.
شکل این پسته، فندقی و مغز آن سبز رنگ و خندان است و در سایزهای 30-28، 32-30، 34-32 یافت می‌شود.
پسته اکبری
پسته اکبری یکی از شناخته شده‌ترین پسته‌های ایران در جهان است این پسته را با نام پسته ایرانی در سایر کشورها می‌شناسند.
نژاد این پسته از نوع پسته‌های خندان است و این نوع پسته در سایزهای 20 تا 28 به فروش می‌رسد.
شکل و شمایل پسته به صورت کشیده بادامی شکل و درشت است.
پسته اکبری دیررس ترین پسته کشور است و بیش از همه‌ی پسته‌ها بر روی درخت می‌ماند. کشت و تولید این محصول در شهرهای کرمان، یزد، سمنان و خراسان رضوی است اما بیشترین کشت و برداشت در کرمان انجام میگیرد.
این نوع پسته با توجه به کشیدگی و درشت بودنش برای میهمانی‌های لاکچری مناسب است و بیشتر مشتریان این نوع پسته را هم کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند قطر، امارات و کویت تشکیل می‌دهند.
پسته احمد آقایی
این نوع پسته را می‌توان جدیدترین پسته تجاری ایران دانست زیرا عمل‌آوری این پسته به مدت زمان کمی نیاز دارد؛ این پسته همانند اکبری کشیده است و رنگ پوسته‌ی آن سفید و مغز آن به قرمزی می‌زند.
پسته‌ی احمد آقایی در سایزهای 23 تا 32 موجود است. خریداران این نوع پسته بیشتر کشورهای اروپایی مانند یونان و ایتالیا هستند و بیشترین کشت آن همانند سایر پسته‌ها در کرمان است.
در بالا بخش عمده‌ای از مهم ترین پسته‌های صادراتی را ذکر کردیم اما پسته‌های صادراتی دیگری هم هستند که در ادامه فقط به نام بردن آن‌ها بسنده می‌کنیم.
- پسته شاه پسند دامغان
- پسته خنجری
- پسته عباسعلی
- پسته قزوینی
- پسته سفید نوق
صادرات پسته به اروپا
از آنجا که کشورهایی اروپایی رعایت استانداردهای بهداشتی را کاملا جدی و مهم می‌دانند. پسته هایی که گواهی افلاتکسین (نوعی آفت) را بتوانند بگیرند امکان صادرات به این کشورها برای آن‌ها وجود دارد و از آنجایی که پسته‌هایی مانند اکبری به علت دیر رس بودن و احتمال افت زدگی به آفت افلاتکسین را دارند امکان صادرات این رقم پسته به این کشورها غیر ممکن یا سخت است.
اما مناسب‌ترین پسته برای صادرات به اروپا فندقی و کله قوچی است که پسته فندقی به علت ریزتر بودن برای کشورهای اروپایی مناسب تر است.
صادرات پسته به کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس
کشورهای حاشیه خلیج فارس یکی از مهم‌ترین مناطق برای صادرات انواع محصولات غذایی و کشاورزی هستند که صادرات پسته هم جزو مهم‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید.
در این کشورها به دلیل آب و هوای خشک و منابع نفتی بالا، تولید محصولات کشاورزی بسیار کم است و اکثر محصولات کشاورزی از طریق سایر کشورها تامین می شود.
صادرات پسته به کشورهای عربی بر خلاف کشورهای اروپایی دارای قوانین خاص و سخت گیرانه‌ای نیست.
کشورهای عربی به خصوص حوزه خلیج فارس (قطر، کویت و امارات) تمایل بیشتری به ظاهرا درشت و بلندتر پسته ها دارند و پسته‌های صادارتی اکبری و احمد آقایی مناسب‌ترین گزینه برای صادرات به این کشورها هستند.
صادرات پسته به کشورهای CIS همانند روسیه
صادرات در این کشورها متفاوت‌تر از دو مورد بالایی است، این کشورها قیمت تمام شده برایشان اهمیت بیشتری نسبت به اندازه و سایز دارد البته از لحاظ استانداردهای بهداشتی هم گزینه‌هایی را دارند اما مهم‌ترین گزینه برای آن‌ها قیمت تمام شده ارزان‌تر است.
از آنجایی که پسته‌های آبخندان هم از لحاظ رعایت استانداردهای بهداشتی و هم از لحاظ قیمت مناسب‌تر هستند این نوع پسته‌ها در این کشورها به خصوص روسیه طرفداران بیشتری دارد.
پسته آبخندان احمد آقایی و مکانیک خندان فندقی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای صادرات پسته به این کشورها به حساب آید.
صاردات پسته به آمریکا
به دلیل اینکه آمریکای شمالی خود تولید کننده عمده در پسته است کشورهای آمریکای شمالی مقصد پسته‌های ایران نخواهند بود اما برخی کشورهای آمریکای جنوبی خریدار پسته ایران هستند.
به طور دقیق نمی‌توان گفت که کدام نوع پسته برای کشورهای آمریکای جنوبی مانند برزیل مناسب است و به دلیل تنوع بالا در صادرات پسته‌های منتخب و معروف اکبری، احمد آقایی، فندقی، کله قوچی و بادامی می‌تواند مقصد این کشورها باشد.
مزیت پسته ایرانی نسبت به رقبای خارجی
پسته ایرانی با توجه به طعم منحصر به فردی که دارد نسبت به رقبای آمریکایی و ترک خود یک پله جلوتر است البته تنها مزیت رقباتی پسته ایرانی طعم آن نیست.
تنوع پسته ایرانی
کله قوچی، احمد آقایی، بادامی، فندقی یا اوحدی معروف ترین پسته‌های حال حاضر ایران برای صادرات هستند که البته این پسته ها زیر مجموعه های بیشتری هم دارند؛ تمام این موارد نشان می‌دهد که ایجاد تنوع در مزه، رنگ، سایز و نوع پسته باعث شده است که مشتریان با توجه به نوع و سلیقه‌ی خود در سراسر جهان مشتری پسته‌های ایرانی شوند و کلکسیونی از حق انتخاب را به تجار دهند.
طعم
همانطور که در بالا هم ذکر کردیم طعم پسته ایرانی زبان زد جهان است.
با توجه به تغییرات ژنتیکی که رقبا در پسته ها برای عمل آوری سریع تر و کم آفت تر انجام می‌دهند، محصولات پسته ایرانی طعم و مزه‌ی بهتری را دارند و مصرف کنندگان تفاوت پسته‌های آمریکایی و ایرانی را به خوبی درک کرده‌اند و پسته ایران جایگاه ویژه خود را در بازارهای جهانی به خوبی توانسته است به دست آورد.
نسبت مغز به کل پسته
درصد مغز بالای پسته‌های ایرانی نسبت به پوسته‌ی آن هم از دیگر دلایل محبوبیت پسته‌ی ایرانی است، مصرف کننده در نهایت به دنیال مصرف مغز پسته است و پسته های ایرانی درصد مغز بالاتری نسبت به مشابه پسته‌های کالیفرنیای آمریکا دارند.
تحمیل میزان حرارت بالاتر
نسبت روغن در پسته‌های ایرانی نسبت به مشابه خارجی بسیار بالاتر بوده و به همین دلیل برشتگی و پخته شدن در دماهای بالاتر تا 180 درجه سانتی گراد برای پسته‌ی ایرانی امکان پذیر است.
خوب برشته شدن باعث می‌شود تا طعم بهتری به پسته داده شود و از منظر دیگر این حرارت بالا باعث از بین رفتن تمامی باکتری‌های زنده در پسته می‌شود.
پسته‌های تولید آمریکا نهایتا تا دمای 130 درجه می‌توانند گرما را تحمل کنند و بیشتر از این گرما پسته عملا می‌سوزد؛ در این دما پسته ها فقط می‌توانند رطوبت گیری شوند و برشتگی کامل در این دما به وجود نخواهد آمد.
بازار رقابتی
در ایران تعداد زیادی کشاورز، خریدار، صادر کننده وجود دارد که بازار را کاملا رقابتی کرده است و تجار برای خرید و فروش دستشان کاملا باز است اما در بازارهایی همچون آمریکا به دلیل اینکه درصد بسیار بالایی از تجارت پسته به دست چند شرکت است امکان رقابت در این بازار عملا گرفته می‌شود.
قیمت پسته
با توجه به اینکه پسته ایران یک محصول کاملا صادراتی است بنابراین قیمت گذاری آن در ایران با توجه به قیمت بین اللملی انجام می‌شود.
قیمت پسته ایرانی در حال حاضر 8 تا 15 دلار است که میانگین آن قیمتی حدود 12 دلار می‌شود.
ممکن است در بازار ایران قیمت پسته کمی ارزان‌تر از قیمت بین المللی باشد که علت های متفاوتی برای آن وجود دارد و شاید مهم‌ترین دلیل آن ماندن پسته از سال قبل یا میزان فروش کمتر نسبت به سال‌های گذشته باشد.
شرایط صادرات پسته
برای صادرات پسته به کشورهای مختلف قوانین مختلفی وجود دارد و شاید سخت‌ترین شرایط مخصوص کشورهای اروپایی باشد.
اما قبل از اینکه شرایط صادرات پسته را بیان کنیم بد نیست این نکته را بازگو کنیم که صادرات پسته با توجه به نوع کشور مقصد متفاوت خواهد بود و هر کشوری با توجه به شرایط اقتصادی و فرهنگی خود تمایل به سفارش نوع خاصی از پسته است.
صادرات پسته به کشورهای اروپایی
در کشورهای اروپایی مقرارت خاصی در بهداشت و سلامت وجود دارد.
از آنجایی که این کشورها به سلامت جامعه خود اهمیت زیادی می‌دهند لزوم قوانین و معیارهای سلامتی بسیار سخت‌گیرانه تر از سایر کشورهای دنیا است.
تامین پسته
مهم‌ترین مشکل صادرات پسته ایران به این کشورها سم افلاتوکسین موجود در پسته است که با توجه به روش‌های کاشت و برداشت قدیمی و شرایط نگهداری ضعیف این مشکل در پسته‌های ایرانی به وفور دیده می‌شود.
برای برطرف کردن این مشکل در حال حاضر روش صنعتی خاصی وجود ندارد و با رعایت برخی نکات در تولید پسته می توان این آلودگی را کم یا از بین برد.
بسته بندی پسته صادراتی
در صورتی که سلامت پسته صادراتی مورد تایید قرار گرفت بسته بندی می‌تواند گزینه‌ی بسیار مهمی در صادرات این محصول داشته باشد، لازم است بر روی بسته بندی شرکت صادر کننده، وارد کننده و مشخصات تولید درج شود.
در کنار این موارد یک بسته بندی متناسب با قدرت خریدار و ظاهری شیک و لاکچری می‌تواند فروش این محصول را در کشورهای مختلف به خصوص اروپایی افزایش دهد.
اخذ گواهی استاندارد پسته قبل از گمرک
برای صادرات پسته به خصوص به کشورهای اروپایی رعایت استانداردهایی لازمه‌ی صادرات پسته است.
همانطور که در بالا هم به آن اشاره کردیم نداشتن سم افلاتوکسین یکی از لازمه‌های صادرات پسته به کشورهای اروپایی است.
ارائه پسته به گمرک
بعد از اتمام مراحل بالا باید با ارائه مدارک مربوطه از جمله اظهار نامه های نوع محصول، وزن و مشخصات و فاکتور به گمرک شهرستان مراحل ثبت را انجام دهید.
اخذ گواهی های سلامت پسته در گمرک
پس از اینکه مراحل قانونی پسته را به گمرک شهرستان ارائه دادید میبایست گواهی سلامت را هم برای محصولات خود بگیرید این مورد به خصوص برای محصولات خشکباری که به صورت فله قرار است ارسال شود مهم خواهد بود.
برای دریافت این گواهی لازم است که از محموله نمونه برداری شود و تاییدیه های لازم را برای کشور هدف دریافت نماید.
تحویل محموله پسته به شرکت حمل و نقل
پس از تمیکل و اخذ گواهی‌های بهداشتی محموله به شرکت حمل و نقل میبایست ارسال گردد. در این مرحله شرکت های صادرکننده با شرکت های حمل و نقل قرار دادی را می‌بندند.
شرکت های حمل و نقل میبایست قبل از بار زدن پسته ایرانی کانیتنر ها یا واگن و یا تریلی را بررسی نموده و تا حد امکان از ضد عفونی بودن آن‌ها مطمئن باشند.
دریافت مدارک و گواهی‌های مربوط به مبدا
برای دریافت گواهی مبدا میبایست برخی مدارک گمرکی و برنامه حمل و نقل ارائه دهید. در صورت کامل بودن مدارک محموله برای ترخیص در کشور مقصد آماده می‌شود.
صادرات پسته در ایران بر خلاف سایر کشورها دارای فراز و نشیب‌های زیادی است به دلیل برخی تحریم‌ها صادرات پسته به برخی کشورها با مشکل روبرو شده است.
پسته ایران در سالیان گذشته بدون دلال یا واسط به کشورهای هدف ارسال میشد و تجار سود خوبی را از فروش این کالاها دریافت می‌کردند اما به دلیل تحریم‌ها بالجبار میبایست از طریق کشورهای واسط این کار انجام پذیرد.
کشورهایی نظیر ترکیه با دلالی واسط کشور مبدا و مقصد می‌شوند و در این میان سودهایی زیادی را دریافت می‌کنند که چندین برابر سود تجار کشور ما است و این امر باعث شده تا انگیزه تجار برای صادرات پسته کمی کمتر شود، علاوه بر این نبود ثبات در نرخ ارز هم از جمله دلایلی است که تجار میبایست با آن دست و پنجه نرم کنند.
اما در کشورهایی که امکان ارسال مستقیم و بدون واسطه وجود داشته باشد، سود تجار بسیار معقولانه تر و به صرفه تر خواهد بود.